SİGARA VE SAĞLIĞIMIZ
DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ (WHO) SİGARA ALIŞKANLIĞININ DÜNYANIN EN BÜYÜK SAĞLIK SORUNU OLDUĞUNU İLAN ETMİŞTİR.
Dünyada her yıl 4 milyon insan sigaradan hayatını kaybediyor. Eğer, gerekli önlemler alınmazsa bu rakamın, önümüzdeki 20 yılda 10 milyona çıkacağı düşünülmektedir.
Ülkemizde en çok ölüme sebep olan diğer toplumsal sorunlarla karşılaştırılacak olursak, sigarayı daha iyi tanırız.
• Terör yılda 2-3 bin insanımızın.
• Trafik terörü yılda 6-7 bin insanımızın.
• Sigara terörü yılda 100 bin insanımızın hayatına mal olmaktadır.
Sigaranın yol açtığı ölümler; trafik, terör ve iş kazalarından meydana gelen ölümlerin toplamından beş kat daha fazladır.
SİGARAYA BAŞLAMA NEDENLERİ
Özenti, gösteriş, taklit, özgürlük, macera, sıkıntı, stres, büyüklerle zıtlaşma, güvensizlik, utangaçlık, arkadaş ısrarı, ilişki kurabilmek, eğlence, zevk, kilo almamak v.b. gibi nedenlerle sigaraya başlanmaktadır.
SİGARA TİRYAKİLERİNİN SİGARA İÇERKEN SAVUNDUKLARI YANLIŞ İNANIŞLAR
• SİNİRLERİMİ YATIŞTIRIYOR
• BENİ CANLANDIRIYOR
• SIKINTILARIMI GİDERİYOR
• DÜŞÜNMEME YARDIM EDİYOR
• KENDİME OLAN GÜVENİMİ ARTTIRIYOR
SİGARANIN İÇİNDEKİ ZEHİRLİ MADDELER
Sigarada 4000 farklı zehir vardır. Bir nefes sigara dumanıyla içimize çektiğimiz zehirlerden birkaçı:
• Polonyum-210 (kanserojen)
• Radon (radyasyon)
• Metanol (füze yakıtı)
• Toluen (tiner)
• Kadmiyum (akü metali)
• Bütan (tüp gaz)
• DDT (böcek öldürücü)
• Hidrojen Siyanür (gaz odaları zehri)
• Arsenik (fare zehri)
• Amonyak (tuvalet temizleyici)
• Karbonmonoksit (egzoz gazı)
• Nikotin (bağımlılık yaratan tek madde)
• ve 3885 toksik madde
SONUÇ OLARAK CİĞERLERİMİZDE OLUŞAN KATRAN (ASFALT)
İÇİLEN HER SİGARA İNSAN ÖMRÜNDEN 11 DAKİKA GÖTÜRÜYOR.
SİGARANIN BAŞLICA ZARARLARI
KALP VE KAN DOLAŞIMI HASTALIKLARI
• Kalp Krizi
• Damar Tıkanması
• Kangren
SOLUNUM YOLLARI HASTALIKLARI
• Akciğer ve solunum yollarında sürekli enfeksiyon sonucu tahribat
• Bronşit
• Amfizem
• Astım
KANSER
• Akciğer
• Yemek borusu
• Ağız içi
• Burun, boğaz
• Gırtlak
• Pankreas
• Böbrek
• Lösemi
DİĞER ZARARLARI
• Ülser (mide ve on iki parmak bağırsağı)
• Erkeklerde iktidarsızlık ve kısırlık
• Kadınlarda erken menopoz ve kısırlık
• Prematüre doğum / düşük tehlikesi
• Cildin erken yaşlanması
• Tat ve koku alma duyularında azalma
• Sosyal soyutlanma
• Sigara kullanmanın parasal maliyetleri
DÜNYADA SİGARA YÜZÜNDEN HER 8 SANİYEDE BİR İNSAN YAŞAMINI YİTİRİYOR.
PASİF İÇİCİLİK
Pasif içiciler sigara içen kişinin yanında durarak 3700 çeşit kimyasal maddeden zarar görmektedir.
Ne yazık ki çocuklar için risk çok daha ciddidir. Çünkü akciğerleri tam gelişmemiştir. Yetişkinlerden daha fazla ve hızlı nefes alıp verirler. Bu nedenle daha fazla sigara dumanına maruz kalırlar. Pasif içici durumundaki çocuklarda boğaz enfeksiyonları, bronşit sıklıkla görülen hastalıklardandır.
Çocuklarda kanserin %15’ i babasının sigara alışkanlığından olmaktadır. Sigara içen babaların çocukları kanseri önleyici genden yoksun olarak doğuyor. Hamileliğinde sigara içen annelerin bebekleri %10-15 eksik kilolu ve yine aynı oranda zeka eksikliği ile doğuyor. Anne veya babası sigara içen çocukların akciğer enfeksiyonuna yakalanma riski yüksektir. Anne veya babası sigara içen çocuklar astım hastalığına daha fazla yakalanmakta, akciğer fonksiyonları bozulmaktadır.
Sigara içmediği halde, sigara içenlerle kapalı bir yerde 4 saat kalan bir insan 10 adet içmiş kadar zarar görür.
Sigara içenler çevreye yaydıkları sigara dumanı nedeniyle dünyada her yıl yaklaşık 3000 sigara içmeyen kişinin ölümüne neden olmaktadır.
SİGARA BIRAKIRKEN KARŞINIZA ÇIKACAK ZORLUKLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Sigara tiryakilerinin yüzde 75-80' inin sigarayı bırakmayı istediklerini ve tiryakilerin üçte birinin en az üç kez ciddi bırakma çabası gösterdikleri araştırmalar sonucu ispatlanmıştır.
Sigarayı bırakmak isteyen tiryakilerin çoğu, bu alışkanlıktan kurtulma şansına sahiptir. Bunun için kararlı olmak gereklidir. Sigarayı bırakmaya karar vermek ve başarılı olmayı istemek sigarayı bırakmak için önemli adımlardır. Gerektiğinde sağlık birimlerinde çalışan hekim ve sağlık personelinden destek istenmelidir.
Sigarayı bırakmanın üç evresi vardır;
1 - Bırakmaya hazırlanma
2 - Bırakma
3 - Bırakmışlığın sürdürülmesi
Sigarayı bırakmaya yönelik öneriler şöyle özetlenebilir:
• Bırakma tarihinizi belirleyin.
• Bırakmaya hazırlık için, çevrenizdeki insanlara sigarayı bırakacağınızı söyleyin ve size sigara teklif etmemelerini isteyin.
• Sigara içmemeyi özendiren bir ortam hazırlayın. Örneğin, kül tablalarını ortadan kaldırın. Değişik yerlere "Sigara içilmez" uyarıları asın, sigara içilmeyen ortamları tercih edin.
• Giysilerinizi temizleyerek sigara kokusundan arının.
• Dişlerinizi temizletmek için diş hekiminden randevu alın. Sigaradan sararmış diş görüntüsünden kurtulun.
• Geçmişte başarısız denemeleriniz olduysa gözden geçirin.
• Sigara içmenizin nedenlerini ve niçin bırakmanız gerektiğini düşünerek not edin ve bu notu yanınızda taşıyın.
• Sigara satın almayarak biriktireceğiniz ekstra parayla yapacaklarınızı planlayın.
Sigarayı bıraktığınız gün neler yapabilirsiniz?
• Su ve meyve suyu içebilirsiniz.
• Yürüyüşe çıkabilirsiniz.
• Banyo ya da duş yapabilirsiniz.
• Alışverişe çıkabilirsiniz.
• Sigara içmeyen bir dostu ziyaret edebilirsiniz.
• Komik filmler izleyebilirsiniz
• Sizi rahatlatan müzikler dinleyebilirsiniz
• Bırakma nedenlerinizi tekrar okuyabilirsiniz.
• Sigaranın zararlarını anlatan yayınları okuyabilirsiniz.
• Kendinizi ödüllendirebilirsiniz.
Yoksunluk belirtileri arasında;
Gerginlik, acıkma, baş dönmesi, dikkati yoğunlaştırma güçlüğü, fazla uyuma, uykusuzluk, sigara içme isteği, iştah artmasına bağlı kilo alma, huzursuzluk gibi belirtiler bulunmaktadır.
Yoksunluk belirtilerine karşı öneriler;
• Derin soluklar alın.
• Stresli ortamlardan uzaklaşın.
• Sıcak bitkisel çay için.
• Su için.
• Şekersiz çiklet çiğneyin.
• Çiğ sebze ve meyve yiyin.
• Yürüyüş ya da egzersiz yapın.
• Sigarayı niçin bıraktığınızı düşünün.
Tehlikeli durumlar;
Sigarayı bırakmanın sürdürülmesinde en önemli tehlike, sigara içme dürtüsü yaratan durum ve koşullardır.
Sigarasızlığa alışmaya çalışan kişiye verilecek en iyi öğüt, bu durum ve koşulları kendisinin saptaması ve bunlardan uzak durmaya çalışmasıdır. En sık bildirilen dürtü yaratıcı durumlar şöyle özetlenebilir:
• Başka tiryakilerle birlikte olma
• Sigara ikramı
• Alkol alma
• Çay, kahve içme
• Yemek sonrası
• Gerginlik ve sinirlilik
• Öfke
• Sıkıntı ve üzüntü
• Stresli olma
• Mutsuzluk
• Araba kullanma
• Özel kutlamalar ve tatiller
Dayanılmaz sigara içme isteği, bırakmanın ilk günlerinde sizi zorlayacak en önemli tehlikelerden biridir. Bu istek geldiğinde;
• 5 dakika bekleyin,
• Oturun, gevşeyin,
• Derin soluk alın. Sonra soluğunuzu geri verin. 5 kez yineleyin, tıpkı sigara içer gibi,
• Yavaş yavaş su yudumlayın,
• Başka bir şey yapın, sigara içme yerine yapabileceğiniz işlerin listesini yapın. İsteğinizin geçtiğini göreceksiniz
Sigara içme dürtüsü bazen sigara yakma ile sonuçlanabilir. Bunu normal olarak kabul edin. Bir daha ki seferde bunu başarıyla aşmanın yollarını düşünün.
Sigarayı bırakmanın özellikle ilk iki haftasında ve daha sonra da gerektiğinde, hekim ya da sağlık personelinden destek isteyebilirsiniz.
Her şeye karşın yeniden sigaraya başlayanlar, yeniden bırakabilirler. Hiçbir zaman umutsuzluğa kapılmamak gerekir.
SİGARAYI BIRAKANLARDA VÜCUTTA GÖRÜLEN DEĞİŞİKLİKLER
• 20 DAKİKA SONRA: Tansiyon ve nabız normal düzeye iner.
• 8 SAAT SONRA: Kandaki oksijen düzeyi normale yaklaşır.
• 24 SAAT SONRA: Kalp enfarktüsü tehlikesi azalmaya başlar.
• 48 SAAT SONRA: Sinir uçları kendini yenilemeye başlar.
• 2 HAFTADAN 3 AYA KADAR: Dolaşım dengesi düzelir, yürümek daha kolaylaşır. Akciğer fonksiyonu %30 oranında iyileşir.
• 1 AYDAN 9 AYA KADAR: Öksürük krizleri, yorgunluk bitkinlik ve kısa kısa nefes almalar azalır. Akciğer bir ölçüde temizlenir ve enfeksiyon tehlikesi de çok azalır.
• 1 YIL SONRA: Koroner Kalp Hastalığı riski %30 azalır.
• 5 YIL SONRA: Akciğer Kanseri ve Kalp Enfarktüsü riski %30 azalır, nefes ve yemek borusu ile mesane kanseri riski %50 azalır.
• 10 YIL SONRA: Akciğer Kanseri %50-100 oranında azalır.
• 15 YIL SONRA: Koroner Kalp Hastalığı riski, hemen hemen sigara içmeyenler kadar olur.
Sigara, alkol gibi alışkanlıkları olan insan spor yapıyor olsa bile yaptığı spordan verim alamaz. Önemli olan yaptığınız spordan verim almak ve sağlıklı yaşam sürdürebilmektir.
Unutmayın her birimizin sigarayı bırakmak için farklı nedenleri ve sigarayla baş etmek için ayrı ayrı yöntemleri var. Kendi yönteminizi bulun...
Tütün Ürünleri ve Zararları
Tütün yaprağının tamamen veya kısmen hammadde olarak kullanılması ile yapılan içme, buruna çekme, emme, çiğneme amaçlı tüm ürünler “tütün mamulü” ya da “tütün ürünü” olarak adlandırılır.
Tüketimi en yaygın tütün ürünleri; sigara, sarmalık kıyılmış tütün mamulü, pipo, puro, nargilelik tütün mamulü, enfiye ve çiğnemelik tütündür. Türkiye’de de en çok sigara olmak üzere, nargile, az miktarda puro ve pipo ile yerel olarak sarmalık ve çiğneme tütün şeklinde tüketilmektedir.
Sigara, kıyılmış tütünün ince bir kağıda sarılarak hazırlandığı filtreli ya da filtresiz tütün ürünüdür. Tüm dünyada ve Türkiye’de en yaygın kullanılan tütün ürünüdür.
Dünyada her yıl tütün kullanımının yol açtığı sağlık sorunları nedeniyle milyonlarca kişi yaşamını yitirmektedir. Kendisi sigara içmediği halde başkalarının içtiği sigaraların zararlı etkilerinden dolayı her yıl binlerce kişi hayatını kaybetmekte olup bu durumdan kaynaklanan ölümler, trafik kazaları ve uyuşturucu madde kullanımına bağlı ölümlerden çok daha fazladır.
Tütün dumanında formaldehit, siyanür, amonyak, karbon monoksit, naftalin, kadmiyum gibi 4000'den fazla kimyasal madde vardır. Bu maddelerin 70'den fazlası kansere neden olmaktadır. Bu kimyasal maddeler tütün dumanında oldukça fazla miktarda bulunmaktadır.
Sigara sadece içene değil, çevresindekilere de zarar vermektedir. Dumanı ile etrafa yayılan zararlı maddeler sadece nefesle değil, cilt üzerinden de emilerek vücuda zarar verebilir. Kana rahatlıkla karışarak vücudun bütün organlarını olumsuz etkiler.
Gittiğiniz otelde daha önce hiç sigara içilmemiş bir oda isteyebileceğinizi biliyor musunuz?
Hafif / Ligt Sigaralar
Sigara dumanı ölçümlerinde, içerisinde düşük katran saptanan sigaralar “light” ve “ultralight”’ olarak tanımlanmaktadır. Bu sigaralar da en az diğerleri kadar tehlikelidir.
Light sigaralar ile ilgili toplumda “daha az zararlı oldukları “ yönünde yanlış bir kanı oluşmuş ve bu nedenle tercih edilir hale gelmişlerdir. Oysa light sigaraların içerisindeki katran miktarı daha az olsa da nikotin miktarları diğerleriyle aynıdır.
Ancak yapılan çalışmalar göstermiştir ki; kişiler hangi sigarayı içerse içsin, sigara içenlerin sigaraya bağlı hastalıklara yakalanma ve bunlardan ölme riski aynıdır.
Tüm içiciler bağımlılık yapan ve kansere yol açan maddelere aynı oranda maruz kalmaktadırlar.(*)
Vücuda daha az zarar verdiği kanısı oluşsa da aslında light sigaralar daha derin nefes çekilerek akciğerlerin en ücra köşelerine kadar gidebilmekte ve daha harap verici olabilmektedir. Bunun yanında içiciler yeterinde sigaraya doyamayacağı için günlük içilen sigara adedini de arttırabilmektedir.
Sigara içen kişilerin büyük çoğunluğu genellikle sigaranın üretim süreci ve içerdiği maddeler hakkında bilgi sahibi değildirler. Bu durumun farkında olan sigara üreticileri ürünlerini farklı adlar altında çeşitlendirerek piyasaya sürmekte ve pazarlarını genişletmeye çalışmaktadırlar. Light, hafif, düşük katranlı, mentollü gibi sigaraların tamamı sağlığa zararlıdır ve bağımlılık yapmaktadır.
*(Kaynak: Kozlowski L.T., and JL. Pillitteri, 2001. Beliefs about “Light” and “Ultra Light” cigarettes and eVorts to change those beliefs: an overview of early eVorts and published research. Tobacco Control, 10l (I): 12–16).
Mentollü Sigaralar
Mentollü sigara yaygın kullanımı olan bir tütün ürünüdür. Tıpkı light sigaralar gibi mentollü sigaraların da daha az zararlı olduğu sanılmaktadır. Ancak yapılan araştırmalar göstermiştir ki mentollü sigaralar, çok daha fazla zararlara yol açabilmekte ve zaten zararlı olan sigaranın, olumsuz etkilerinin vücuda yayılma aşaması ve sürecini daha çok hızlandırabilmektedir. Mentol bronşları açarak ciğerlere çekilen katranın birikmesi için çok daha uygun bir ortam yaratır.
Mentol sigarada, sigaranın içe çekilen andaki keskinliğini azaltmak, ağızda farklı bir tat bırakmak amaçlarıyla kullanılmaktadır.
Mentol, hücrede nikotinik asetil kolin reseptörleri ile etkileşim içine girmekte ve bu reseptörler beyinde nikotin bağımlılığına yol açmaktadır. Yapılan çalışmalar mentollü sigara içenlerin;
• Bir günde içtikleri sigara sayısının daha az olmasına rağmen sigarayı bırakmada daha çok zorlandıklarını,
• Sigarayı bıraktıktan sonra yeniden başlama oranlarının diğer sigara içicilerine kıyasla daha fazla olduğunu -yeniden başlama oranlarının yüksek oluşunun mentolün, sadece daha fazla tat katkısı yapmanın ötesinde bir etkisi olduğunu-,
• Aynı zamanda, tütün dumanındaki toksinlere ve karbon monoksit gibi diğer toksinlere sistemik maruziyetinin arttığını göstermiştir (1).
Ayrıca, ABD Gıda ve İlaç Dairesi (Food and Drug Administration-FDA) mentollü sigaraların, normal sigaralardan daha zararlı olduğunu açıklamıştır. FDA, mentollü sigaralarla tiryaki olmanın daha kolay, bırakmanınsa daha zor olduğunu belirtmiştir.(2).
Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu (TAPDK) tarafından, sigara ve sarmalık kıyılmış tütün mamullerinin üretiminde ve bu ürünlerin üretiminde kullanılan ham maddelerin elde edilmesi sürecinde mentol veya türevlerinin kullanılmasına yasak getirilmiştir.
Söz konusu sigara ve sarmalık kıyılmış tütün mamullerinin, üretimine 1 Ocak 2019, piyasada bulundurulmasına 20 Mayıs 2020 tarihine kadar devam edilecektir. Belirlenen tarihlerden sonra üretim yapılamayacak ve piyasada bulundurulamayacaktır.
Kaynaklar: 1.Kabbani N. Not so cool? Menthol’s discovered actions on the nicotinic receptor and its implications for nicotine addiction. Frontiers in Pharmacology. 2013 Jul 23. 2.http://www.fda.gov/NewsEvents/Newsroom/PressAnnouncements/ucm361966.htm)
NargileNargile, Asya’ya özgü geleneksel bir tütün içme aracıdır. Hindistan’da doğmuş, oradan İranlılar ve Araplar arasında yaygınlaşmıştır. Osmanlı İmparatorluğu’nda 16. Yüzyılda bir alışkanlık halini almıştır.
Nargile kullanıcıları, nargileyi sigaradan farklı “zararsız” bir ürün olarak algılasa da birçok bilimsel araştırma nargilenin sanıldığı kadar masum bir ürün olmadığını ortaya koymuştur. Nargile; kalp ve damar hastalıkları, solunum yetersizliği, akciğer kanseri, diş eti hastalıkları, mesane kanseri, bronşit, yemek borusu kanseri, depresyon, yüksek tansiyon, parkinson hastalığı, ülser, ağız kanseri, akciğer rahatsızlığı, enfeksiyon ve kısırlık gibi pek çok hastalığa yol açmaktadır.
Nargile de sigara gibi bağımlılık yapıcı etkiye sahiptir ve sağlığa zararlıdır!
Ortak kullanıldığı zaman tüberküloz, hepatit C, uçuk gibi bulaşıcı enfeksiyonlara neden olmaktadır.
Söylenenlerin aksine nargile de diğer tütün ürünleri kadar tehlikelidir!
Nargilenin sağlığa sigaradan daha az zarar verici gibi algılanmasının bir nedeni hoş kokusunun yanında tadıdır. Fakat bilinmelidir ki, sohbetin vazgeçilmez unsuru olduğu düşünülse de aslında çok önemli bir halk sağlığı sorunudur.
İçerisindeki ağır metaller sebebiyle bir nargilenin ortalama 4-5 paket sigarayla aynı oranda zehirlenmeye sebep olduğu tespit edilmiştir. Nargile’nin bu kadar zararlı olmasının sebebi içerdiği nikel, kobalt ve kurşun oranının sigaradan çok daha yüksek olmasıdır. Sigarada 30-80 ng kurşun bulunurken, nargilede bu oran 6870 ng’ dır.
Puro
Puro, parçalanmış veya yaprak halindeki puroluk ve kısmen sigaralık tütünlerin sarılması ile elde edilen tütün mamulüdür.
Puronun zararları sigaranın zararları ile aynıdır. Tıpkı sigaradaki tütün gibi puronun içerisinde de tütün vardır. Bu tütün topraktan gelen bir takım ağır metalleri de içermektedir. Bu metaller, yanmayla birlikte duman olarak vücuda yayılır ve vücudu etkilemeye başlar. Özellikle puronun zararları, belirli bir süre puro kullanımından sonra daha net ortaya çıkmaya başlar. Kalpte çarpıntı, solunum düzensizlikleri, formdan düşme, kendini devamlı yorgun hissetme gibi bir takım reaksiyonlar doğurur.
Tıpkı sigarada olduğu gibi puro da vücuda ciddi zararlar vermekte, solunum yolu enfeksiyonlarına, solunum yetmezliğine, kalp krizi riskinin 2-3 kat artmasına ve akciğer kanserine yakalanma riskini artırmaktadır.
Puro, sigaradan çok daha zararlı bir tütün mamulüdür. Pasif içicilik yoluyla en çok çocuk ve bebeklere zarar vermektedir.
Pipo
Pipo tiryakileri de sigara tiryakileriyle aynı hastalık risklerini taşımaktadır.
ABD Kanser Kuruluşu uzmanlarından Dr. Jane Henley ve arkadaşları tarafından 2004 yılında, 138 bin 307 pipo tiryakisi ve 123 bin 44 tiryaki olmayan denek üzerinde yapılan araştırma sonunda, sigara ve puroya alternatif olarak görülen piponun da sigaranın neden olduğu hastalık risklerini aynen taşıdığı saptanmıştır.
Pipo tiryakilerini tehdit eden kanser çeşitleri arasında; mesane kanseri, kolon/rektum kanseri, yemek borusu, böbrek, gırtlak, akciğer, orta yutak, pankreas ve mide kanserleri yer almaktadır.
Ayrıca piponun kalp, inme ve solunum yolları hastalıklarında de aynen sigara gibi rol oynadığı belirlenmiştir.
Pipo tiryakilerinin, diğer kanser çeşitlerine göre orta yutak, gırtlak ve akciğer kanseri konusunda da yüksek risk taşıdıkları gözlenmiştir.
(Kaynak 1: Henley S. J. et all. J Natl Cancer Inst. (2004). Association between exclusive pipe smoking and mortality from cancer and other diseases. Jun 2;96(11):853-61.
